Нузул- араб тілінде тілдік мағынасы жоғарыдан төменге түсуды білдіретын нәзәлә- янзилу сөзінен шыққан.
Хадис шәрифтегі нузул сөзі тіке мағынасында Алла жоғарыдан төменге түсті деген ұғымда емес. Оны тіке мағынасында түсінер болсақ, Алла бір орыннан екінші орынға ауысады деген мағына шығады. Алла талағаланы кез келген бір затты алты тарап қамтығаны сияқты белгілі бір тарап қамтымайды. Өзгерісті қабылдау-жаратылыстарға тән нарсе. Имам Байдауи былай дейді: «Ұлы Алла Тағала дене сипатынан және бір тарапқа бұрылу сипатынан пәк және хадисте келген нузуль сөзіне бір орыннан екінші орынға ауысу мағынасын беру үлкен қателік». үйткені Алла талаға құранда :
«Оған еш нарсе ұқсамайды» деген.
Абу Һурайрадан жеткен хадисте Алла елшісі)оған Алланың игілігі мен сәлемі болсын(:
عن أبي هريرة رضي الله عنه أنَّ رسول الله قال: ينزل ربنا تبارك وتعالى كل ليلة إلى السماء الدنيا حين يبقى ثلث الليل الآخر يقول : من يدعوني فأستجيب له من يسألني فأعطيه من يستغفرني فأغفر له.
«Алла Тәбәрәка уа Тағала әр түні, түннің соңғы үшінші бөлігі қалғанда дүние аспанынаперіштелерді түсіреді: “Маған дұға жасайтын пенде барма, дұғасына жауаб берейін? Менен сұрайтын пенде барма, сұрағанын берейін. Менен кешірім тілейтын пенде барма, оған кешірім жасайын”»,- дейді.
Ибн Хажар Әл-Асқалани өзінің Сахих Бұхариге жазған түсіндірмесінде : Ибн Арабидің былай деп айтқандығын жеткізеді: «Алла Тағаланың хадисте келгендей түннің үштен бір бөлігінде түсу дегеннің мағынасы Аллаһ Тағаланың затына емес, істеріне қайтады. Алайда бұл жерде Алланың әмірі мен періштесі түсетіндігі айтылуда. Кейін Ибн Араби бұл “нузуль ,,сөзін екі түрмен ашықтады: 1. Нузульдің мағынасы- Алланың әмірі түседі немесе өзінің әмірімен періштесі түседі деген мағынада 2. Нузуль мағынасы- Аллаһ Тағаланың дұға қылушыларға жұмсақтық танытуы және дұғаларын қабыл етуі мағынасында».
Имам Хажар Әбу Сағид, Әбу Хурайрадан Имам Нәсәи риуаят еткен хадисті былай деп келтіреді: «Ақиқатында Алла Тағала әуелгі түннің жартысы өткенге дейін құлдарына уақыт береді. Кейін бір дауыстаушыға әмір етеді. Ол былай деп айтады: Дұға етуші бар ма? Дұғасы қабыл болады!» .
Ибн Ахмадтың муснадында Осман ибн Әби астан келген хадистің мәтінінде : «Түннің үштен бір бөлігінде: “Дұға етуші бар ма? Дұғасы қабыл болады” деп дауыстаушы жар салады».деген. Имам Қуртуби«осы хадиспен жоғарыдағы Абу һурайрадан жеткен Хадисте келген “нузуль,,сөзінің күмәні біржолата жойылады деп айтқан» . деген
Мүшәббиха ағымының Алла Тағаланың дүние аспанына өз затымен түседі деген сенімін Бұхаридің кейбір рауиларының сөзі жоққа шығарады. Бұл рауилар хадистегі “янзилу” сөзіне “юнзилу” харекетін береді. Сөйтіп “ Аллаһ Тағаланың әмірімен періште түсіріледі”деген мағына шығады. Бұл хадис Имам Насаидің риуаятында ашықталған. Бұл хадиске қарсы Мушаббиха ағымының ешқандай дәлел-дәйегі жоқ.
Аһли –сүнна имамдарінің көзқарсы бойынша нузул туралы хадисті түсінуге екі түрлы ұстаным бар. Бұл екі ұстанымның екеуіде дурыс.
1),Тәфуид жолы: Бұл ұстаным бойынша,Алланыңдүние аспанына нузулін хақ деп сеніп,бірақ оның қалай жүзеге асатындығына бас қатырмай,сол күйінше сену. Яғни, нузул сөзін Алланың сипаты деп қабыл етип, оған анықтама жасамай,астарындағы мағынасын Аллаға қалдыру.Бірақнузул сөзін тіке мағынасында да, яғни бізге белгілі мағынада жоғарыдан төмен түсті деген мағынада да қабыл етуден аулақ болу. Оның өзіндік Аллаға лайықты мағынасы бар деп білу.
2),Тәуил жолы : Тәуил жолымен түсінухадистегі нузул – Алланың мейір-шапағатының дүние аспаннына түсуі немесе періштелердың түсуі, яки ,астарлы мағынада : дұға етушілердың дұғасын тез қабыл ететіндігін білдіру үшін айтылған тұспал сөз.
Имам Науәуи Жолғардағы хадистегі Алланың түсуін тәуил жолымен , астарлы мағынасында түсіндіруге тырысқандардың қатарындаимам Мәлик, Имам Әузағи бар екенін білдірген.
Мәлики мазһабінің ұлы имамы Имам Мәлик нузул сөзіне байланысты :
مالك أنه أوله بنزول رحمته وأمره أو ملائكته
«Имам Мәлик хадистегі нузул сөзін –Алланың рахымының және әмірінің немесе періштелердың түсуі деп түсінген»,-деген.
Қорта айтқанда, Алла елшісінің)Оған Алланың игілігі мен сәлемі болсын (; «Алла түннің үшінші бөлігінде дүние аспанна нузун жасауы »,- деген сөзі “сол сәттерде Алла Тағала дұғаны тез қабыл етеді әрі адамдар ұйқыда жатқанда ұйқысын қиып намазға тұрған педесіне Алла Тағаланың ерекше мейірімі төгіледі, оған Алланың ерекше назары түседі”,- деген мағынада түсінеміз. Немесе нузулсөзіне еш басқа мағына берместен, әрі астарынан ешқандай мағына іздестірместен, хадисте айтылған бойынша қабылдап, мақсат етілген нәрсені Аллаға қалдырамыз.
Хамит Табарак
Талдықорған орталық “Иман” мешітінің имамы
