Аса қамқор, ерекше мейірімді Алланын атымен бастаймын! Әлемдердің раббысы Аллаға сансыз мақтау-мадақтар, екі дүние сардары Пайғамбарымыз Мұхаммед Мустафаға (с.ғ.с) салауат-сәлемдер жолдаймыз!
Баршамызға мәлім Алла Тағала күллі жаратылысты жоқтан жаратып, барша адамзатты бір ата, бір анадан өрбітті. Сонымен қатар ұлттар мен ұлыстарға бөліп, әр ұлт, әр ұлысқа тән рең, түс, тіл беріп жер жүзіне орналастырды. Бұл турасында Алла тағала қасетті Құрани Кәрім, «Хужурат» сүресінің 13-аятында:
«Уа, адамдар! Шүбәсіз сендерді бір ер мен бір әйелден жараттық. Сондай-ақ сендерді бір-біріңмен танысып, табысуларың үшін сан-алуан ұлыстар мен руларға бөлдік. Біле білсеңдер, Алланың алдындағы ең ардақтыларың – ең тақуаларың», - деп айтқан.
Аяттағы: «Бір-бірлеріңді тануларың үшін» дегенді Имам Мужаһид: «Олар пәленше пәленше деген рудан, пәленшенің баласы деп адамдар бір-бірлерін танулары үшін» деп түсіндірген. Сонымен қатар адамзаттың әртүрлі сөйлеуі, реңдерінің түрлі болуы – біріншіден Алла тағаланың шексіз құдіреттілігі және шексіз хикметтерінен. Әлбетте Алла тағаланың бүкіл адамзатты бір рең, бір тілде жаратуға құдірет-күші сөзсіз жетуші. Дүнені әр-алуан, әртүрлі бейнеде жаратуы, жаратушымыздың ұлықтылығы, жаратудағы шеберлігі, шексіз даналығының бір көрінісі.
Алла тағаланың өзі солай қалап, адамзатты әр-алуан қылып жаратқан болған болса. Демек, әр ұлт пен ұлыс, ру мен тайпаларды ерекшелейтін қасиеттердің, әдет-ғұрып, салттарының болуы да заңдылық. Қасиетті шарғатымызда егер, белгілі бір ұлт, ұлыстың әдет-ғұрыпы асыл дінімізге керағар келмесе, жамандаққа бұйырмаса, көпшілік халық қолдап, оны дұрыс деп санаса, демек оған шариғатымыз тыйым салмайды. Тіпті кейбір жағдайаттарда жергілікті әдет-ғұрып, салт-дәстүр діни пәтуа берудің құралы ретінде де пайдаланылады. Мысалы: халық ішіндегі белгілі бір мәселелерде дәлел, жауап ретінде Қасиеті Құрани Кәрімнен табылмаса онда сүннеттен, яғни, Пайғамбарымыздың (с.ғ.с) хадистерінен, онда болмаса сахабалардың
( р. а.) ижмағтарынан тб табылмаған жағдайда сол жергілікті жер салт- дәстүріменен үкім шығарылып, пәтуа беріледі. Демек, дәстүрдің Ислам шариғатында алатын өзіндік орны ерек. Бұндай жағдайат Пайғамбар (с.ғ.с) кезінде де орын алған болатын. Алла елшісіне (с.ғ.с) пайғамбарлық түскен

кезде де арабтардың арасында алуан түрлі әдет-ғұрыптар бар болатын. Ол (с.ғ.с) Алла Тағала әміріне қайшы келмейтінің қабылдап, кейбір әдеттердің мән-мақсатын өзгертіп, жақсы жағын қалтырды. Мысалы: Исламға дейін арабтарда араша сұрап, пана тілеген адамға қамқорлық таныту үрдісі бар еді. Пана сұралған отбасы пана бола алмаса, ол отбасыға ұят саналып, абыройсыз саналатын еді. Тіпті сол үшін соғусуға дейін баратын еді. Ислам келуімен мәні өзгеріп, пана сұраған адам шынымен зұлымдыққа ұшыраған болса жәрдем беріліп, күнәлі болса шариғат жолымен шешіліп, тиісті жазасын алатын болды. Демек сол үрдіс сақталып, тек жақсы тарапқа ауысты. Осы сияқты қазақ халқының өзіндік әдет-ғұрыпы мен ұлтқа тиесілі салт- дәстүрлері бар. Олардың көбі дерлік Ислам шариғатынан бастау алады десек еш қателеспеген боламыз. Яғни, аят-хадис төркінінен шыққан амал, жоралғыларды салт-дәстүр ретінде санамызға қалыптартырған. Мысалы: сәлемдесуіміз, нәрестеге азан шақырып ат қою, сүннетке отырғызу, құда түсу, қыздың қалың малын беру,кісі қайтыс болса арулап жер қойынына тапсыруымыз тб. Шыр етіп дүнеге келгеннен бастап, сонғы сапарымызға дейінгі дәстүрлеріміздің барлығы дерлік Ислам дінімен біте қайнасып, ұштасуда екенің анғаруымызға болады. Демек, текті де данышпан ата- бабаларымыздың ұстанып келген діні бізге аманат, бізге мұра, бізге жол екенін білуіміз керек.

Алакөл ауданы, Достық ауылдық «Ақ-мешітінің»

имамы Абдыкаримов Мақсат