Дінде қандай да құлшылық, амал, қайырымдылық жасалса ол тек ықыласты Ихсан дәрежесіне жеткізіп жасаған адамды Мұхсин деп атайды, яғни таза көңілмен, сауабын тек бір Алладан үміт ете отырып жасалуы керек. Кімде кім зекетті бергеннен соң оны міндетсінсе, алған адамға тіл тигізсе берген зекеті қабыл болмауы мүмкін. Алла Тағала Құран Кәрімде айтады:

﴿ يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُواْ لاَ تُبْطِلُواْ صَدَقَاتِكُم بِالْمَنِّ وَالأذَى كَالَّذِي يُنفِقُ مَالَهُ رِئَاء النَّاسِ وَلاَ يُؤْمِنُ بِاللّهِ وَالْيَوْمِ الآخِرِ ﴾

«Әй, иман келтіргендер! Мал дүниесін адамдарға рия /көрсету/ үшін жұмсап, Аллаға және Қиямет күніне сенбейтін біреу секілді садақаларыңды міндетсіну әрі ренжіту арқылы зая кетірмеңдер!..» (Бақара,  264-аят).

Зекеттің және дұрыс болуы үшін ең жақсы малдан берілуі.

يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا أَنفِقُوا مِن طَيِّبَاتِ مَا كَسَبْتُمْ وَمِمَّا أَخْرَجْنَا لَكُم مِّنَ الْأَرْضِ ۖ وَلَا تَيَمَّمُوا الْخَبِيثَ مِنْهُ تُنفِقُونَ وَلَسْتُم بِآخِذِيهِ إِلَّا أَن تُغْمِضُوا فِيهِ ۚ وَاعْلَمُوا أَنَّ اللَّهَ غَنِيٌّ حَمِيدٌ

«Ей, иманға келгендер! Тапқандарыңның және Біз сенднрге жерден шығарып бергеніміздің жақсыларынан /садақа етіп/ жұмсаңдар. Әрі көздеріңді жұмып тұрып болмаса, өздерің де алмайтын нашар нәрсені жұмсауға талпынбаңдар. Әрі, Алланың аса Бай /Ғани/, өте Мақтаулы /Хамид/ екенін біліңдер» (Бақара, 267-аят ). Рия, атақ, абырой, мансап, мақталмас үшін, біреуді өкіл ету.

إِن تُبْدُوا الصَّدَقَاتِ فَنِعِمَّا هِيَ ۖ وَإِن تُخْفُوهَا وَتُؤْتُوهَا الْفُقَرَاءَ فَهُوَ خَيْرٌ لَّكُمْ ۚ

«Егер садақаларды ашық түрде берсеңдер жақсы. Ал, егер оны /бергендеріңді/ жасырсаңдар әрі оны кедейлерге берсеңдер, ол өздерің үшін қайырлы» (Бақара, 271-аят). Зекетті берерде беруші адам Алла Тағалаға дұға жасап оның қабыл болуын, кәсібіне береке тілеуі керек. Тіпті пақырға, міскенге беріп жатқанда малдың зекет екенін білдіріп айтудың да қажеті жоқ.

Пайғамбарымыз (ﷺ) бір хадисінде «Маған зекет бер» -деген адамға былай жауап берген: Ұлы Алла зекеттің берілетін орындары жайында Пайғамбарының да, басқаның да үкіміне разы болмай, өзі берді. Оны сегіз топқа бөлді. Егер сол сегіз топтың ішінде болсаң, саған есеңді беремін» (Әбу Дәуіт). Демек зекеттің кімге берілетінін Алла Тағала Құранда «Тәубе» сүресінің алпысыншы аятында белгілеп берді. «Шын мәнінде садақалар (зекеттер) кедей – кепшіктерге, түгі жоқ міскіндерге, зекетті жинауға тағайындалған адамдарға, көңілдері жібітілу мақсат етілген (жаңа мұсылмандарға), құлдарды азат етуге, қарызға батқандарға, Алла жолында және қиналған жолаушыларға берілуі Алла тарапынан парыз етілді (Тәубе сүресі, 60 аят). Бұл аятта айтылған сегіз топты былай түсіндіруге болады.

Бірінші: Пақырлар. Пақыр деп нисап мөлшеріне жететін байлығы жоқ адамдарды айтады.

Екінші: Міскіндер. Міскін деп – түгі жоқ адамдарды айтады.

Үшінші: Зекет жинауға тағайындалған адамдарды айтады. Зекеттің жиналуы, сақталуы, есептелініп, лайық адамдарға таратылып, тапсырылуы сияқты жұмыстар үшін мемлекет тарапынан тағайындалған адамдар. Бұларға зекеттен белгілі бір бөлігі олардың еңбек ақысы ретінде беріледі. Зекет жинап еңбекақы алуға ол адамдардың бай болуы бөгет емес.

Төртінші: Муәллафатул – қулууб. Яғни, мұсылман болу бағытына әлі кенелмеген кейбір адамдардың жаманшылығынан сақтану үшін және Ислам дінін жаңадан қабылдаған иманы әлсіз адамдардың, тіпті әлі Исламды қабылдамаған кейбір адамдардың көңілін жібіту үшін Пайғамбарымыз (ﷺ) кедей болсын, ауқатты болсын, оларға зекеттен белгілі бір мөлшерде үлес беріп отырған. Міне, осы аталмыш үш топ Құранда айтылып, зекеттен белгілі бір үлес тағайындалған «Муәллафатул – қулууб» тобына жатады. Бірақ, Хазіреті Омар (Алла оған разы болсын) дәуірінде бұл топқа зекет беру тоқтатылған. Себебі, Ислам діні дүниеге қанат жайып, қуаттанғаннан кейін бұлардың көңілін жібітіп, жаманшылықтарынан сақтанудың қажеті болмай қалды. Бірақ кейбір ғалымдардың фәтуасына сүйенсек, қажет болған жағдайда, қайтадан бұл топқа беруге болады.

Бесінші: Құлдар. Қожайынынан азат болу үшін белгілі ақшаға келіскен құлдарға зекет беріледі. Міне, бұл Ислам дінінің құлдарды азат ету жолында жұмсаған еңбектерінің бір көрінісі.

Алтыншы. Қарызға батқандар. Қарызынан тыс нисап мөлшеріндегі малға ие болмаған немесе басқасында алатын қарызы болып, қайтарып алуы мүмкін болмағандар «қарызды адамдардың» тобына жатады. Пақырға зекет бергеннен гөрі қарызынан қиыншылық көріп жатқан адамдарға зекет беру абзал. Өйткені, қарызынан құтылу қарызы бар үшін басты міндеті.

Жетінші: Алла жолында. Бұл топқа Алла ризашылығы үшін ілім іздеушілердің, Алла Тағаланың дінін қорғау және жастарымызды имандылық, адалдық, адамгершілік, әділдік сияқты жақсы қасиеттерге тәрбиелеу үшін, жалпы қоғам пайдасына шешілетін қайырлы істер үшін бар күштерін салып еңбек етушілер кіреді.

Сегізінші: Қаржылары бітіп, жолда қалғандарға. Бұларға негізі тұрғылықты жерлерінде ақшалары барлар жатады, яғни, бай болса да оларға зекет беріледі (қажылар, ілім ізденушілер, т.б. сияқты). Баршамыздың Алла үшін жасаған құлшылық ғибадаттарымызды Алла қабыл етсін. 

Текелі қаласы «Керімбек би» мешітінің

бас имамы Аман Айтбосынұлы