Дайындаған :
Сәбит Замаддинұлы Ибадуллаев
ҚАЙТАР КҮНГЕ ДАЙЫНДЫҚ
(нақыл сөздер, ғибраттар)
Асқаланидың қосымша ізгі амалдар тақырыбы саласында жазылған, негізінен, ғибраттар мен нақыл сөздерді қамтыған бұл кітабының алғашқы аты «Әл-Истиидәд ли йәумил-миаад» яғни, «Қайтар күнге дайындық» болса да, мұсылман әлемінде «Мунаббиһат» яғни, «Ескертулер» деген атпен де мәшһүр болған.
Екілік бап
Пайғамбар (с.а.с.) былай деген: «Екі қасиеттен абзал ештеңе жоқ: Аллаға иман келтіру мен мұсылмандарға пайда келтіру. Екі нәрседен асқан қасиетсіздік жоқ: Аллаға серік қосу мен мұсылмандарға зарар беру».
****
Пайғамбар (с.а.с.) басқа хадисінде былай деген: «Ғалымдардың мәжілістеріне қатысып, даналардың сөздеріне құлақ қойыңдар. Алла Тағаланың жауын арқылы құнарсыз топыраққа жан бітіргеніндей хикметтер арқылы өлі жүректер тіріледі».
****
Әбубәкір (р.а.) былай дейді: «Қабірге жол азықсыз (ізгі амалдарсыз) кірген адам ашық теңізде кемесіз қалғанмен бірдей».
****
Омар (р.а.) былай дейді: «Дүние даңқы малмен, ақырет даңқы ізгі амалмен шығады».
****
Осман (р.а.) былай дейді: «Дүниені ойлаумен жүректі кір басады, ақыретті ойлаумен жүректі нұр басады».
****
Әли (р.а.) былай деген: «Білім жолында іздену жәннатты іздеумен тең, күнә жолында жорту тозаққа асыққанмен тең».
****
Яхия ибн Муғаз былай дейді: «Асыл жанды пенде Аллаға асылық танытпас, шын данагөй дүниені ақыреттен жоғары қоймас».
****
Ағмаш былай дейді: «Кімнің байлығы тақуалық болса, оның тапқан діни пайдасын сипаттауға тіл жетпес, ал кімнің байлығы тек дүние болса, оның тартқан зиянын сипаттауға тіл жетпес».
****
Суфиян Сәури былай депті: «Нәпсіқұмарлықпен болған күнәнің кешірілуіне үміт бар, бірақ тәкаппарлықпен болған күнәның кешірілуіне жоқ. Оның себебі, Ібілістің күнәсі тәкаппарлықтан болатын, ал Адам Атаның күнәсінің негізі құмарлықтан еді».
****
Кейбір зәһид-тақуалардан қалған мынадай сөз бар: «Кімде-кім күліп жүріп күнә қылса, Алла оны жылатып тозаққа кіргізеді. Кімде-кім Алла жолында жылап ғибадат етсе, Алла Тағала оны күлдіріп жәннатқа кіргізеді».
****
Кейбір даналар былай депті: «Кішкентай күнәларға салғырт қарама. Өйткені үлкен күнәлар кішкентай күнәлар арқылы көбейіп шығады».
****
Пайғамбар (с.а.с) былай деген екен: «Қайта-қайта істелінген күнә кішкентай болмас, жарылқау тіленген күнә үлкен болмас».
****
Ескіден қалған мынадай сөз бар: «Алланы танушының бар қамы Алланы мадақтау болса, зәһид-тақуаның мұңы – дұға. Оның себебі Алланы танушының бар мұңы – Раббысы, тақуаның бар мұңы – жеке басы».
****
Бағзы даналардан мынадай сөз қалыпты: «Кімде-кім Алладан артық жақыным бар деп ойласа, ол оның Алла жөніндегі танымының аздығын білдіреді. Кімде-кім өзінің нәпсісінен асқан дұшпаным бар деп ойласа, ол оның өзінің нәпсісін танымағандығы».
****
Әбубәкір (р.а.) «Адамдардың істеген істері себебінен құрылықта да, теңізде де бүлінушілік шықты» (Рум, 41) деген аяттағы құрылықты тіл, ал теңізді жүрек деп түсіндіріп: «Пенденің тілі бұзылса, адамдар жылайды, ал егер жүрегі бұзылса, періштелер жылайды», – деген екен.
****
Ескілерден қалған мынадай сөз бар: «Нәпсіқұмарлық патшаларды құл етеді. Ал, сабырлылық құлдарды патша етеді». Жүсіп пен Зылиханың қыссасы бұған айқын мысал емес пе?
****
Ескіден қалған тағы бір нақыл мынадай: «Ақылы көшбасшысы болып, нәпсісі тұтқыны болғанға нұр жаусын! Керісінше, нәпсісі көшбасшысы болып, ақылы тұтқыны болған қандай қасырет!».
****
Даналар былай депті: «Күнәлардан тыйылғанның жүрегі жұмсарар, арамды жеуді тоқтатып, тек адалмен азықтанғанның ой-пікірі тазарар».
****
Алла Тағала пайғамбарларының біріне былай уахи етіпті: «Бұйырған нәрселеріме бойсұн, айтқан кеңестеріме қарсы шықпа».
****
Даналар айтқан мынадай нақыл сөздер бар: «Адам ақылы Алланың разылығын іздеп, қаһарынан аулақтауымен толысады».
****
«Бекзат жан үшін жат жер жоқ, надан үшін Отан жоқ».
****
«Аллаға бойсұнып жақындаған пенде адамдар арасында ғаріп (бөтен) болар».
****
«Тәннің қозғалысы оның тірі екендігін білдіргені сияқты Аллаға бойсұнып, әрекет ету Алланы танудың айғағы».
****
Пайғамбар (с.а.с) былай деген: «Барлық күнәлардың түп негізі – дүниені жақсы көруден, барлық бүліктердің түп негізі – үшір мен зекет бермеуден».
****
Бұрынғылардан қалған нақыл сөздер:
«Өзінің кемшілігін мойындаушы әрдайым мақтаулы. Өйткені кемшілікті мойындай білу – көркем қасиет».
****
«Нығметке шүкірсіздік ету – күнә, ақымақпен бірге болу – қасірет».
****
Бір ақын былай деп бәйіт айтқан екен:
Бауырым! Дүниеге мас болып, бойкүйездікке ұрындың,
Қалмағайсың ғапілетте, салғанша ажал құрығын.
Өлім айтып келмейді, қабірде жолдас – амалың
Дүниеде сабыр қыл, жеткенше уақыт – ажалың.
