Ақиқаттың ақ кітабы, әлемде теңдесі жоқ және болмайтын да кітап — Құран Кәрімнің алғашқы аяты «Иқра», яғни, «Оқы» деп түскен. Бұл бұйрық тек Құранды ғана емес, әлемді оқу, адамды оқу, әлемнің жаратылыс сырларын оқып, ғаламды зерттеп-зерделей оқу дегені. Пайғамбарымыз (с.а.с.) ғылым-білімді жай ғана оқу емес, «ғылымға үйрену – әрбір мұсылман ер кісіге де, әрбір мұсылман әйелге де парыз» деп ғылым үйренуді әйел-еркек деп бөлмей, әрбір мұсылман баласына парыз етіп қойды. Қасиетті Құранның ең бір ерекшелігі – білімге, оқып-үйренуге, ұстаздыққа көп мән беретіндігі. Көптеген сүрелерден ғылым мен ғалымдарға деген құрметі айқын аңғарылады. Мысалы, дүниенің бұзылмай тұруының төрт себебі бар, оның біріншісі – ғалымдардың ілімінен, екіншісі – патшалардың әділдігінен, үшіншісі – жомарттардың қайырымдылығы, төртіншісі – мұсылмандардың дұғасынан дей келіп, бірінші кезекке ғалымдардың ілімін қояды. Ілім жолы – қиын жол, бұл жолда сабырлы бол, сонда ғана ілімге ие боласың. Алла тағала мұсылманның білімді болғанын қалайды. Ілім – гауһар, ал оның досы – ізденуде дегенді де еске сала кетеді.
Сондықтан жаратушы Алланың барлығын мойындап, Оның жалғыздығына иман келтіргеннен кейін, әрбір мұсылман шариғат ғылымын үйренуге тиісті.
Құран кәрімге мойынсұну үшін және дінді дұрыс үйрену үшін тек төрт хақ мазһабтың біріне мұйынсұну және бұл мазһабқа тән үкімдерді үйрену керек.Құран кәрімдегі үкімдердің барлығын сүйікті пайғамбарымыз ашықтап берген. Құран кәрімде былай делінген:
«Оларға айт "Алланы жақсы көрсеңдер маған бағыныңдар!"» (Али Имран 31)
«Оған бағыныңдар, сонда дұрыс жолды табасыңдар.» (Ағраф 158)
«Пайғамбарға мойынсұнған адам Аллаға мойынсұнған болады» (Ниса 80)
Имам Раббани былай деген:
Алла тағала Құран кәрімде Мұхаммед алейһиссаламға мойынсұнудың, өзіне мойынсұнушылық екендігін білдіруде. Олай болса Оның расулына мойынсұнбайынша Оған бағынылған болмайды. Алла тағала мұның өте нақты және қуатты екенін білдіру үшін«Сөзсіз, шүбәсіз осылай»деп, дұрыс түсінбеген адамдардың бұл екі мойынсұнушылықты бір-бірінен бөлек деп қарауларына тосқауыл қойған. Алла тағала Құран кәрімде«Кәпірлер Алла тағаланың әмірлері мен пайғамбарларының әмірлерін бір-бірінен ажыратқысы келеді. Бір бөлігіне сенеміз, бір бөлігіне сенбейміз деп айтады. Иман мен күпір арасында бір жол ашқылары келеді. Олардың барлығы кәпір. Кәпірлердің барлығына жаһаннам азабын, өте ащы(ауыр)азаптарды дайындадық.»
Сүйікті пайғамбарымызға мойынсұнудың маңыздылығы түсінілгенде, Құран кәрімнің ашықтамасы болған хадис шәрифтерге мойынсұну керектігі де түсініледі. Сүннет яғни хадис шәрифтер болмағанда намаздардың қанша рәкат екендігі және қалай оқылатыны, зекеттің өлшемі, оразаның, қажылықтың парыздары және құқық мәселелері білінбес еді. Яғни ешкім бұларды Құран кәрімнен өзі шығара алмас еді. Сол себепті Құран кәрімді түсіну үшін оның ашықтамасы болған хадис шәрифтерге қажеттілік бар. Ал хадис шәрифтерді түсіну үшін ғалымдарға қажеттілік бар. Сондықтан сүйікті пайғамбарымыз исламға, Құран кәрімге мойынсұнғысы келген адамның, бір ғалымға, бір мазһабқа байлануын әмір еткен. «Ғалымдарға мойынсұныңдар!» деп бұйырған. (Дәйләми)
Алла тағала да ғалымдарға мойынсұнуды әмір етуде, «Ғалымдардан сұраңдар» және «Пайғамбардың әмірлерін орындаңдар, тыйымдарынан сақтаныңдар!» деген. (Нахл 43, Хашр 7)
Ахмед Тахтауи «Құран кәрімдегі «Алланың жібіне жармасыңдар» деген әмірі, «Фиқһ ғұламаларының білдіргендеріне мойынсұныңдар» дегенді білдіреді» деп айтқан. (Дурр-ул-Мухтар хашийасы)
Хадис шәрифтерде былай делінген:
«Екі адам бір адамнан, үш адам екі адамнан жақсы. Олай болса жамағатпен бірге болыңдар! Алланың разылығы, мейірімділігі, жәрдемі жамағатта болады. Жамағаттан айырылған жаһаннамға түседі.» (Ибн Асакир)
«Үмметімнің ғалымдары ешқашан адасушылықта бірікпейді.» (Ибн Мажә)
Құран кәрімді тек Расулуллаһ алейһиссалам түсінген және хадис шәрифтермен ашықтаған. МұхаммедХадимибылайдейді:
Тәфсир – Аллатағаланыңкәламынан (сөзінен) айтпақшыболғанмақсатынтүсінудегенсөз. Әркімніңөзкөзқарасыментәфсирлеуіжаиземес. Хадисшәрифте: «Құранкәрімдіөзкөзқарасымен(өзтүсінігібойынша)ашықтаған(мағынаберген)адамдұрысболсадақателескенболады»делінген.)
ИмамШаранибылайдеген:
Құранкәрімхадисшәрифтерменашықталады. Хадисшәрифтердімазһабимамдарыашықтады (ашып, түсіндірді). Басқағалымдармазһабимамдарыныңсөздерінашықтады. Намаздыңқаншарәкатболатыны, рукугжәнесәжделердеоқылатынтәсбихтері, айтжәнежаназанамаздарыныңқалайоқылатыны, зекеттіңмөлшері, оразаныңжәнеқажылықтыңпарыздарынпайғамбарымыздыңашықтауларынсызбұлардытікелейҚұранкәрімнентүсінуоңай емес еді.
ХазретіОмардандабіркісі «Парыздарсапардақаншарәкатқылыпоқылады? Құраннантабаалмадық» депсұрайды. ХазретіОмар «АллатағалабізгеМұхаммедалейһиссаламдыжіберді. БізҚұранкәрімнентабаалмағандарымыздырасулуллаһтанкөргеніміздейқылыпорындаймыз. Олсапардатөртрәкаттықпарыздардыекірәкатқылыпоқитынеді. Біздесолайоқимыз» деді. (Мизан-ул-кубра)
АбдулғаниНаблусибылайдеген:
Исламғұламаларыфиқһілімдерін, үкімдерінаятикәрималарданжәнехадисшәрифтерденшығарған. Сондықтанбұлартекфиқһкітаптарынанжәнефиқһғалымдарынанүйреніледі. Фиқһкітаптарыболатұрадінбілімдерінтәфсирлерденүйренугетырысунәпілғибадатболады. Парызайн (әрадамныңмойнынатікелейпарыз) болғанфиқһкітаптарыноқудыңорнынанәпілболғантәфсирдіоқужаиземес. Онсызда мүжтәһид болмаған адамдардың тәфсирден фиқһ білімін үйрене алуы мүмкін емес.
Адасушы жетпісекітоптыңғалымдарытәфсирлерденқатемағыналаршығарғандарыүшін шатасты ғой.
“Нахл” сүресінің 44-аятында: «АдамдарғаашықтаптүсіндіресіңдепҚұрандысағантүсірдік.»делінген. Түсіндіру – аяти кәрималарды басқа сөздермен және басқа көріністе ашықтау дегенді білдіреді. Қарапайым халық былай тұрсын, Құран кәрімді егер үмметінің ғұламалары толық түсіне алғанда және мағынасы жабық (астарлы мағыналы) аяттарды ашықтай алғандарында Алла тағала пайғамбарымызға“саған уахи жолымен жіберілгендерді адамдарға жеткіз” дер еді, ашықтап түсіндіруін әмір етпес еді.
Расулуллаһ Құран кәрімде қысқаша түрде білдірілгендерді ашықтап түсіндірмегенде және мазһаб имамдары да астарлы түрде білдірілгендерді ашықтап түсіндірмегенде бұларды ешқайсысымыз түсене алмайтын едік. Өте кәміл, жетік ғұлама болған мазһаб имамдары хадис шәрифтерді ашықтаған. Бұл ғалымдар Расулуллаһтың мұрагерлері.
Cөз соңында,
Бүкіл мақтау Әлемдердің Раббысы Алла Тағалаға болсын!
Көксу аудандық «Балпық би» мешітінің
бас имамы Е. ЕРІМБЕТ
